Vooraf

Dit artikel gaat over een onderwerp wat heel gevoelig ligt voor veel mensen, omdat het heel ingrijpend en vaak zelfs traumatisch kan zijn. Juist daarom lijkt het ons goed om dit even aan te snijden.

Voor alle duidelijkheid: Consent is altijd 100% vereist en consentoverschrijdingen kunnen NOOIT zomaar onder de mat geveegd worden.

Consent is dus extreem belangrijk. Niet alleen binnen spanking- of BDSM-context, maar ook bij vanilla seks én in het gewone dagdagelijkse leven. Maar wat als het toch mis gaat? Een consentoverschrijding kan een grote impact op iemand hebben. Het kan traumatisch zijn, zorgen dat iemand alle vertrouwen kwijtraakt, in de ander, in zichzelf, in de wereld. Liefst willen we dus vermijden dat er consentoverschrijdingen gebeuren.

Als het over consent gaat, is het heel gemakkelijk om in zwart-wittermen te beginnen denken. Consent is goed, elke consentoverschrijding is even slecht. In de basis is dat natuurlijk waar. Maar in het echte leven zijn er nu eenmaal meer kleuren dan alleen zwart en wit. Het is belangrijk om dat soms ook te benoemen, zodat je, als je in zo’n situatie zit, gemakkelijker de woorden vindt om erover te praten en hopelijk tot een oplossing te komen.

Enkele voorbeelden

De student gynaecologie die werd veroordeeld voor verkrachting, maar geen straf kreeg opgelegd

Enkele maanden geleden was er in België, maar ook daarbuiten, heel veel te doen rond een student gynaecologie die een andere studente verkracht had en daarvoor veroordeeld was door de rechtbank. Hij kreeg echter geen straf opgelegd “om zijn veelbelovende toekomst niet in gevaar te brengen”. Meteen ontstonden er (terecht!) grote protesten van de bevolking. Daarna werd er echter meer informatie vrijgegeven over de omstandigheden waarin de verkrachting gebeurde. Eerste willen we vanuit De Leeshoek zeker aangeven dat we dit gedrag niet goedkeuren! Daar is geen sprake van. Wél vinden we het de moeite waard om de discussie op te starten en hier dieper over na te denken.

Wat was er gebeurd? Zij was uitgegaan en had redelijk wat gedronken. Plots voelde ze zich helemaal niet goed en ze vertrok naar huis. Omdat ze bijna niet meer kon lopen, vroeg ze hulp aan een voorbijganger, de student in kwestie. Die stelde voor dat hij haar kon begeleiden naar zijn kot (studentenkamer, voor de Nederlanders) dat niet ver weg was. Zelf kwam hij ook terug van een avondje uit en had hij ook gedronken. Eenmaal binnen is zij hem beginnen kussen. Daarop hebben ze seks gehad. De volgende ochtend gaf zij aan dat ze niet in staat was om consent te geven, dus dat hij haar verkracht had.

Dat het die avond helemaal niet is gelopen zoals het hoort, lijkt ons vanzelfsprekend. Toch willen we hierbij enkele kanttekeningen plaatsen:

1. De mannelijke student had ook gedronken. Kon hij wel consent geven? Of hebben ze elkaar verkracht?
2. Is het een goed idee om na een glaasje wijn seks te hebben of aan spanking of andere seksueel getinte activiteiten te doen? Het is heel duidelijk dat hieraan beginnen terwijl je zat bent, absoluut geen goed idee is, maar het lijkt me ook niet dat we zo puriteins moeten zijn om te zeggen dat je na één slokje bier of wijn geen seksuele activiteiten meer mag doen, omdat je dan geen consent meer kunt geven. Waar ligt de grens?

Voor alle duidelijkheid: De Leeshoek spreekt deze student niet vrij en geeft geen oordeel in deze zaak. We willen alleen een samenvatting geven van het maatschappelijke debat dat erop volgde.

Consent intrekken bij consensual non-consent zonder stopwoord

Een ander voorbeeld: er is afgesproken in een hotelkamer om een spel met consensual non-consent te doen. Er werd geen stopwoord afgesproken. Wat als de onderdanige partij plots tijdens het spel beslist om haar consent in te trekken? Er is geen stopwoord om op terug te vallen, dus moet ze proberen om het op een andere manier duidelijk te maken. De dominante partij vat dit echter op als onderdeel van het spel en gaat door. Dat is een consentoverschrijding, maar dat weet de dominante partner pas achteraf.

De les hier is uiteraard: spreek ALTIJD een stopwoord af. Dat is de verantwoordelijkheid van alle speelpartners! Is het dan oké om te zeggen “eigen schuld, je had maar een stopwoord moeten afspreken”? Nee, dat nu ook weer niet, lijkt ons. Victim blaming is nooit oké, maar het is wel zo dat beide partners hier geen verantwoordelijk gedrag hebben vertoond. Dat neemt echter niet weg dat de consentoverschrijding als even indringend en traumatisch kan worden ervaren als wanneer er wel een stopwoord was afgesproken, maar dit genegeerd werd door de andere partij.

Grijstinten

Er zijn gevallen waar het heel duidelijk is. Als een man in de bosjes ligt te wachten tot een vrouw passeert, haar van haar fiets trekt en haar verkracht terwijl ze moord en brand schreeuwt, dan is dat overduidelijk een consentoverschrijding.

In de twee bovenstaande gevallen ligt het al minder eenvoudig. Ja, er was een consentoverschrijding. Daar is geen discussie over. Maar het is toch op een andere manier en moet ook op een andere manier aangepakt worden.

Mensen maken fouten

Als je met consensual non-consent speelt, is er altijd ergens een risico dat het ooit eens misloopt. En in de meeste gevallen zal dat onbedoeld zijn. Je neemt alle voorzorgen voor een veilig spel, maar je speelt met mensen (of dat is toch de bedoeling) en mensen maken nu eenmaal fouten.

Het kan bijvoorbeeld gebeuren dat je over de knie ligt en in paniek schiet door alle pijn. Je voelt dat je het vandaag echt niet kunt hebben en je wil je consent intrekken. Maar als je roept “nee” of “het is te veel”, dan gaat hij dat interpreteren als onderdeel van de consensual non-consent. Dus blijf je stil en hoop je dat hij je paniek gaat opmerken en wacht je tot het voorbij is. Er is een consentoverschrijding en je voelt je heel machteloos. Als je je achteraf hebt samengeraapt, deel je hoe het voor jou voelde en je partner schrikt heel erg: “Maar waarom heb je je stopwoord niet gebruikt?” Vergeten… Door alle paniek, en omdat je het al jaren niet hebt moeten gebruiken, was je vergeten dat je een stopwoord hebt. Is het dan zijn schuld? Dat denk ik niet. Hij had je beter kunnen lezen, kunnen zien dat de paniek echt was. Maar hij is ook maar een mens en hij heeft het niet gezien, de signalen verkeerd geïnterpreteerd. Net zoals jij maar een mens bent en stomweg was vergeten dat er wel degelijk een fail-safe manier bestaat om je consent in te trekken.

Wat na een onbedoelde consentoverschrijding?

Nadien is het belangrijk om goed te praten: wat is er precies gebeurd en waardoor is het misgelopen? Hoe kun je dat in de toekomst vermijden?

En ook heel belangrijk: wat heb je op dit moment nodig om je weer veilig te voelen? Dat kan een knuffel zijn, een gesprek of een volgende keer die iets rustiger verloopt en niet heel heftig is, zodat je weer vertrouwen kunt opbouwen.

Hierbij is het belangrijk om het gevoel te erkennen, van beide partijen. Het slachtoffer van de consentoverschrijding zal zich waarschijnlijk heel erg rot voelen. Gekwetst, schuldig (ook al is dat niet nodig), kwetsbaar, boos,… Maar ook de partij die de onbedoelde consentovertreding heeft begaan, kan zich hier rot over voelen. Het was immers niet de bedoeling. Hij gaat zich schuldig voelen, verdrietig, verward, onzeker en misschien ook een beetje boos: “had dan toch je stopwoord gebruikt”.

Toch is het beter om het gesprek constructief te houden en niet in zwart-wittinten naar de situatie te kijken. Ga terug op zoek naar dat vertrouwen, bouw het een volgende keer rustig opnieuw op en trek er je lessen uit voor de toekomst, zodat dit hopelijk niet meer gebeurt.

In dit artikel verwezen we telkens naar de man die consentoverschrijding begin en de vrouw die er het slachtoffer van was. Uiteraard is het ook mogelijk dat een man verkracht wordt en dat een vrouw consent overschrijdt. Dit is niet gebonden aan geslacht. Het artikel werd alleen zo geschreven om de leesbaarheid te bevorderen.